Kogo dotyczy raportowanie schematów podatkowych (MDR)?

Administracja skarbowa zarówno na poziomie UE, jak i należących do niej państw podejmuje działania, które mają uszczelnić system podatkowy oraz zapewnić wzrost poziomu płaconych podatków. Jednym z narzędzi, które mają służyć realizacji tych zamierzeń, jest wprowadzenie obowiązków sprawozdawczych związanych ze schematami podatkowymi. Według deklaracji służb skarbowych instrument ten ma służyć do eliminowania sztucznych zabiegów optymalizacyjnych.

Czym są schematy podatkowe i czego dotyczą?

Jednym z podstawowych zadań realizowanych przez administrację publiczną jest ściąganie podatków od wszystkich podmiotów, które są zobowiązane do ich płacenia. Działania ustawodawcy oraz administracji skarbowej zmierzają do maksymalnego uszczelnienia systemu podatkowego i ograniczania możliwości zmniejszania podstawy opodatkowania. W tym celu wprowadzane są nowe przepisy, które w zamyśle mają służyć wyeliminowaniu wszystkich sposobów na redukcję obciążeń. Pomysłem, który obowiązuje od początku 2019 roku, jest tzw. raportowanie schematów podatkowych. W największym skrócie można powiedzieć, że jest to wprowadzona pod znacznymi sankcjami finansowymi konieczność raportowania o wszelkich planach dotyczących wykonywania działań, które mogą w efekcie doprowadzić do uniknięcia zapłacenia podatku. Obowiązek ten ma dotyczyć nie tylko firm, które muszą informować o swoich działaniach, ale również podmiotów działających na ich zlecenie czy różnych kontrahentów – informuje przedstawiciel Kancelarii KWS TAX, specjalizującej się w doradztwie prawnym.

Schemat podatkowy, czyli MDR (z ang. Mandatory Disclosure Rules) został implementowany do polskiego prawodawstwa z przepisów unijnych. Jest on w obowiązujących regulacjach definiowany niezwykle szeroko jako działanie, które ma doprowadzić do zmniejszenia należności podatkowej w zakresie wszystkich danin publicznych poza cłami. Za schemat podatkowy może więc być uznany opracowany sposób działania, który w efekcie da uszczuplenie podatkowe oraz tym samym korzyść dla podmiotu, który wprowadzi go w życie.

Przepisy wymieniają kilka kryteriów, na podstawie których zarówno administracja skarbowa, jak i sami zaangażowani w działania zmierzające do optymalizacji opodatkowania mogą ustalić, że w konkretnym przypadku można mówić o istnieniu schematu podatkowego. W pierwszym rzędzie w regulacjach mówi się o działaniu, w którym podmiot odniesie tzw. korzyść główną, a jednocześnie schemat będzie miał tzw. ogólną cechę rozpoznawczą.

Za korzyść główną uważa się taki sposób postępowania, który przynosi w efekcie zmniejszenie opodatkowania, choć istnieją inne metody osiągnięcia tego samego celu gospodarczego. Zyski z danego działania opierają się w takiej sytuacji właśnie na mniejszej kwocie podatku. Ogólną cechą rozpoznawczą będzie zaś jeden z przypadków wymienionych w przepisach podatkowych. Może to być np. nabycie zadłużonej spółki zagranicznej czy zastosowanie okrężnego obiegu środków pieniężnych.

Innym przypadkiem, w którym zachodzi uzasadnione podejrzenie istnienia schematu podatkowego, będzie sytuacja, w której działanie ma tzw. szczególną cechę rozpoznawczą, mimo iż nie zachodzi przesłanka głównej korzyści.

Wśród szczególnych cech rozpoznawczych znajduje się wiele dość precyzyjnie zdefiniowanych sytuacji, w tym m.in.: zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów płatności przekazywanych do odbiorców z krajów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową lub odbiorców bez rezydencji dokonywanych pomiędzy podmiotami powiązanymi; dokonania odpisów amortyzacyjnych tego samego środka trwałego albo choćby przeniesienie między dwoma państwami aktywów, o ile przychód lub koszt podatkowy tym spowodowany różni się o przynajmniej 25%.

Schematy podatkowe mogą powstawać zarówno w postaci standaryzowanej, jak i niestandaryzowanej. W pierwszym przypadku będzie chodziło o sposób postępowania, który jest na tyle uniwersalny, że można go z powodzeniem stosować w różnych podmiotach albo branżach. Przesłanka wskazującą na to, czy schemat ma charakter wystandaryzowany, jest fakt, że do jego zastosowania nie są niezbędne dodatkowe modyfikacje zależnie od tego, gdzie jest on implementowany. Podobnie należy traktować konieczność sporządzania w konkretnych zastosowaniach kolejnych analiz czy opinii.

Schematy podatkowe poza tym, że mogą być uznane za standaryzowane lub nie, mogą również spełniać przesłankę transgraniczności. W takim przypadku, poza ogólnymi kryteriami schematu muszą być też wypełnione kryteria transgraniczności, tj. powinien mieć zastosowanie do co najmniej dwóch państw UE albo państwa UE i państwa trzeciego spoza niej. Dodatkowym wymogiem będzie. by uczestnicy schematu pochodzili z różnych państw, mieli siedziby albo prowadzili działalność na terenie więcej niż jednego państwa.

Kto i w jakich okolicznościach powinien zgłosić schemat podatkowy?

Raportowanie schematów podatkowych jest obowiązkiem podmiotów zaangażowanych w ich planowanie i wdrażanie. Choć przepisy rozróżniają tu trzy typy podmiotów, które mogą być uwikłane w tego typu działalność, to ich definicje nie zawsze są precyzyjne, a szczegóły mogą budzić wątpliwości wymagające skorzystania z wyspecjalizowanej pomocy doradczej. Zgodnie z regulacjami do podmiotów, w rozumieniu Ordynacji podatkowej, należą korzystający, promotorzy oraz tzw. wspomagający.

Promotorem schematu podatkowego będzie w myśl przepisów każdy, kto przygotowuje, proponuje albo przekazuje innym podmiotom metodę, która spełnia przesłanki bycia uznaną za schemat podatkowy. Za promotora uważa się także tego, kto na zlecenie wdraża albo zarządza procesem wdrażania uzgodnienia. Lista podmiotów, które mogą być uznane za promotorów schematów podatkowych, jest otwarta. Znajdują się na niej m.in. adwokat, radca prawny, doradca podatkowy, pracownik instytucji finansowej albo banku. Za promotora może być również uznany każdy, kto ma podobne do wymienionych kwalifikacje.

Korzystającym ze schematu podatkowego będzie podmiot, któremu zostanie przekazana metoda działania, która może być uznana za taki schemat. Definicja zawarta w przepisach obejmuje również podmioty, w których schemat jest wprowadzany w życie, a także takie, które są przygotowane do jego użycia albo wykonały po temu odpowiednie kroki. Co ważne do bycia uznanym za korzystającego podmiot nie musi odnieść korzyści podatkowych wynikających ze schematu, jednocześnie jako korzystający zostaną potraktowani wszyscy ci, u których metoda wywołuje skutki podatkowe.

Podmiot wspomagający to każdy, kto zobowiązał się do pomagania, wspierania czy dawania rad w sprawie zaprojektowania, oferowania, udostępnienia albo wdrożenia czy organizowania wdrożenia metody, która może być uznana za schemat podatkowy. Wykonywane działania mogą być prowadzone zarówno za pośrednictwem innych osób, jak i bezpośrednio. Podobnie jak w przypadku promotorów również tu katalog osób, które mogą być uznane za promotora, ma charakter otwarty. Wśród podmiotów spełniających kryteria bycia wspomagającym znajdują się m.in. notariusze, biegli rewidenci, księgowi, osoby prowadzące księgi rachunkowe, a także pracownicy banków oraz instytucji finansowych.

Obowiązki informacyjne dotyczące schematów podatkowych obejmują wszystkie typy podmiotów, jednak zarówno zakres przekazywanych danych oraz koniecznych działań, jak i okoliczności, w których muszą zostać wykonane, są różne.

Jeśli w procederze związanym z powstawaniem czy wdrażaniem schematu bierze udział promotor, obowiązek informacyjny spoczywa na nim. Jeżeli go nie ma lub nie wywiąże się on ze swoich powinności, informacje powinny być przekazane przez korzystającego, a w niektórych przypadkach również wspomagającego.

Promotor jest zobowiązany do przekazania danych o schemacie podatkowym na ręce szefa KAS (Krajowej Administracji Skarbowej) w ciągu 30 dni od przekazania, przygotowania do wdrożenia albo podjęcia czynności związanych z wdrażaniem schematu. Termin jest liczony od zdarzenia, które wystąpi jako pierwsze.

Szczegółowa procedura oraz zakres ujawnianych informacji zależy od tego, czy promotor należy do grupy, która jest objęta obowiązkiem zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej czy też nie. Poza zawiadomieniem składanym do KAS promotor ma również obowiązek zawiadomienia korzystającego o fakcie powstania schematu i konieczności przekazania związanych z tym informacji.

Obowiązki informacyjne nałożone przez przepisy na korzystającego zależą od charakteru schematu. W sytuacji, gdy podmiot ma do czynienia ze schematem standaryzowanym, dane muszą być przekazane, kiedy promotor nie dopełnił obowiązków informacyjnych lub schemat został wytworzony przez korzystającego we własnym zakresie.

Jeśli schemat podatkowy nie ma nadanego NSP (Numeru Schematu Podatkowego) albo korzystający nie został o przyznanym NSP poinformowany oraz wówczas ma do czynienia ze schematem niestandaryzowanym, a nie zwolnił promotora z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej, korzystający musi samodzielnie zawiadomić KAS.

Obowiązki informacyjne wspomagającego zależą od tego, czy promotor albo korzystający zlecił wykonanie zadań związanych z wsparciem, pomocą albo poradami na temat przygotowania, oferowania a także zarządzania wdrożeniem albo wdrażania schematu. Jeśli zlecenie takie nie miało miejsca, wspomagający jest zwolniony ze składania zawiadomienia.

Warto pamiętać, że niezrealizowanie obowiązku informacyjnego w zakresie zgłaszania schematów podatkowych do KAS może skutkować nałożeniem dotkliwych sankcji. Podmioty, które nie przekazały danych, są zagrożone sankcjami administracyjnymi na mocy KPA (Kodeksu postępowania administracyjnego), a także karnymi z KKS (Kodeksu karnego skarbowego). Maksymalna kara może sięgnąć 720 stawek dziennych, co oznacza nawet 25 milionów złotych wg kwot obowiązujących w 2020 roku.