Czym skorupka za młodu… czyli słów kilka o kodowaniu w przedszkolu

Tempo rozwoju oraz następujących zmian we współczesnym świecie jest tak szybkie, że tradycyjne metody nauczania oparte, w znacznym stopniu, na bezpośrednim przyswajaniu wiedzy, tracą na znaczeniu. Wyzwania stojące przed edukacją, a także wymagania wobec niej stawiane, nigdy wcześniej nie były tak wysokie jak dziś. Zmieniające się czasy przyniosły ze sobą nowe trendy w edukacji.

W placówkach edukacyjnych różnego stopnia zagościły na dobre nowe pojęcia: wstęp do programowania czy kodowania, a także kodowanie bądź programowanie w przedszkolu lub szkole. Tym samym technologie komputerowe zaliczone zostały do stałych komponentów edukacji, w której coraz większy nacisk kładzie się na rozwijanie kreatywności, logicznego myślenia, umiejętności rozwiązywania problemów oraz współpracy. To kompetencje, które nie tracą ważności wraz ze zmieniającą się rzeczywistością. Narzędziem, o jakim wspomina się w kontekście rozwijania naszej wiedzy, umiejętności oraz postaw, jest nauka programowania.

Programowanie - definicja

Programowanie to w ostatnim czasie jedno z najgorętszych słów edukacji. Zajęcia skupiające się wokół nauki programowania cieszą się niesłabnącą popularnością. Towarzyszy temu przekonanie, iż dzieci powinny zdobywać umiejętności, które zagwarantują im przystosowanie się do panujących standardów oraz sukcesy w przyszłym życiu, w profesjach, które jeszcze nie powstały. 

Programowanie  jest twórczym działaniem, w które może zaangażować się każdy i nie chodzi tu tylko o spisywanie skomplikowanych algorytmów, przetwarzanie danych, ale np. o tworzenie gier, projektowanie stron internetowych czy po prostu o bawienie się kodem. 

Programowanie jest środkiem, który obrazuje działanie technologii oraz sposoby sterowania nią. Jest to rozwiązanie, które usprawnia proces uczenia się, odkrywania, eksperymentowania, itp.

Programowanie jest częścią kodowania, które jest procesem złożonym z kilku etapów, a obejmuje również analitykę, szukanie rozwiązań problemów i różnorakie testy tworzonego programu, który ma przynieść określone korzyści. Najmłodsi swoją przygodę z programowaniem rozpoczynają od kodowania właśnie.

Nauka przez zabawę

Zabawa jest podstawową formą aktywności człowieka. Pojawia się w różnych fazach jego rozwoju i różną pełni w nich rolę. Przyczyniając się do jego rozwoju, sama także mu podlega. Prawdziwa zabawa, czyli zainicjowana i stworzona przez dziecko od początku do końca występuje w wieku przedszkolnym, który nazywany bywa również „wiekiem zabawy”. To właśnie przez nią dzieci instynktownie uczą się i rozwijają nabywając jednocześnie umiejętności, które pozwalają im nie tylko stać się częścią społeczeństwa, ale również funkcjonować w nim. 

Edukacja w wieku przedszkolnym to bardzo istotny etap nauki. W tym okresie dziecko zdobywa swoją pierwszą wiedzę o świecie, utrwala pierwsze nawyki, kształtuje postawy, które w przyszłości zadecydują o jego sukcesach oraz porażkach, a wszystko to przez zabawę właśnie.

Kompetencje XXI wieku – kompetencje STEAM

Umiejętności, jakie nabywa dziecko bawiąc się kodowaniem to wiedza, praktyczne działania oraz postawy przydatne na każdym etapie rozwoju. To kompetencje STEAM (ang. science, technology, engineering, arta, mathematics) które łączą różne, z pozoru odległe gałęzi nauki oraz wzajemne przenikanie się faktów i wykorzystują je do podejmowania działania. Osiąganie kompetencji STEAM uczy abstrakcyjnego myślenia, myślenia logicznego, sieciowania i łączenia. Zauważyć należy jednak, że to nie umiejętność obsługi sprzętów jest najważniejsza, ale kreatywne myślenie, pozwalające na zrozumienie procesów sterujących urządzeniami i ich naukę.

Przez lata przyzwyczailiśmy się do tradycyjnego modelu nauczania, STEAM go nie neguje, ale wzbogaca, jednocześnie zmieniając sposób myślenia i podejścia do wiedzy oraz procesu jej zdobywania. Dziecko przestaje być w tym systemie słuchaczem – odtwórcą, a staje się wynalazcą i konstruktorem.

Wspomniany sposób myślenia, który kształtuje się dzięki nauce kodowania uznać należy za niezwykły. Jest on złożony, wielopłaszczyznowy i wymaga od zaangażowanych podmiotów głębszego zastanowienia, a nie tylko odtwarzania informacji. Zależy nam, by myśleć w ten sposób, bo dzięki temu zyskujemy umiejętność abstrakcyjnego i jednocześnie krytycznego myślenia oraz umiejętność wyrażania swojej kreatywności w zdrowy i nieograniczony sposób.

Kiedy zacząć?

Odkrycie, że tak naprawdę cały świat jest zakodowany, stanie się dla najmłodszych początkiem ekscytującej przygody, którą warto rozpocząć jak najwcześniej. Im młodsze dziecko, tym swobodniej zachęcić je do wspólnej zabawy. 

W pierwszej kolejności wprowadzania elementów kodowania skupiamy się na podejmowaniu aktywności związanych z klasyfikowaniem przedmiotów, wyszukiwaniem cech wspólnych lub odtwarzaniem pewnych układów. W następnej czas poświęcamy aktywnościom, w których zaczynamy układać kod, instrukcję, na podstawie jakiej przyjdzie nam wykonać pewne powierzone zadania. Każde z tych działań obecne jest w naszym życiu codziennym, w tym również w rzeczywistości przedszkolnej. Są one jednak tak powszechne, iż najczęściej nie zwracamy na nie uwagi. Kodowanie w przedszkolu pozwala nam wszystkie te czynności zebrać i uporządkować, w taki sposób, by zbiór ten stał się jak najbardziej efektywny w swoich oddziaływaniach.

Przedszkolne inspiracje

Inspiracji do podjęcia prób kodowania z dzieckiem można doszukiwać się wszędzie. Rutyny obecne w naszym życiu każdego dnia są idealną pomocą w zrozumieniu istoty tworzenia oraz odszyfrowywania kodów. Jak mówi specjalista z firmy AKCES Edukacja:

Prawdą jest, że naprawdę niewiele potrzeba, by zacząć kodować z dziećmi. Dzieci ciągnie do nowości w świecie techniki. Nim jednak pozwolimy naszej pociesze korzystać z tabletu bądź komputera, warto poznać możliwości różnego rodzaju gier oraz zabaw niekoniecznie komputerowych, a wspierających logiczne myślenie, które jest niezwykle istotne dla procesu kodowania. Kolorowe klocki, kartki, różnokolorowe nakrętki, kubeczki, papierowe talerzyki, dostępne pod ręką liczmany będą idealne do wykorzystania na początku naszej przedszkolnej przygody z kodowaniem.

Możemy wykorzystać wszystko to, co pozwoli nam zapisać, ułożyć, a następnie odtworzyć wybrany kod - sekwencję. Nic nie stoi oczywiście na przeszkodzie, by wprowadzając elementy kodowania skorzystać z gotowych pomocy dydaktycznych bądź scenariuszy dostępnych w literaturze. Narzędzi ułatwiających wprowadzenie kodowania do zajęć dydaktycznych w przedszkolach czy szkołach jest na rynku bardzo dużo: maty do kodowania z akcesoriami, roboty, karty z zakodowanymi informacjami. Z pomocą nauczycielom oraz uczniom przychodzi także LEGO® Education.

LEGO® Education Coding Express

Skupiając się na najmłodszych odbiorcach, jednocześnie dając im szansę rozpoczęcia przygody z kodowaniem, LEGO® Education opracowało zestaw, który pomaga w nauce kodowania w przedszkolu jednocześnie rozwijając dziecięcą wyobraźnię, ucząc umiejętności rozwiązywania problemów oraz krytycznego myślenia. Coding Express to kreatywne, intuicyjne i wszechstronne rozwiązanie, wprowadzające dzieci w koncepcje wczesnego kodowania, które naturalnie pobudza ich ciekawość, kreatywność i chęć do wspólnego uczenia się oraz odkrywania świata. 

Zestaw, który nauczy przedszkolaki podstaw kodowania, umiejętności rozwiązywania problemów oraz krytycznego myślenia to rozwiązanie oparte na popularnym temacie pociągu, skonstruowane z wykorzystaniem LEGO® DUPLO®. Mali konstruktorzy mogą samodzielnie zaprojektować wygląd i trasę pociągu, a także zupełnie samodzielnie zdecydować jakie cele podróży zbudować po drodze. Nim to jednak nastąpi dzieci muszą przemyśleć sekwencję poleceń dla maszyny oraz zaplanować to, co zrobić, by zachowała się ona zgodnie z ich wolą. Aby sterować działaniem pociągu, przedszkolaki umieszczają na torach kolorowe interaktywne płytki funkcyjne, z których każda reprezentuje inne polecenie, na przykład zatrzymanie się, tankowanie, zmiana kierunku jazdy, itd. Tym oto sposobem powstaje prosty program, który pozwala małym odkrywcom dosyć intuicyjne eksplorować koncepcje takie jak: sekwencje, pętle oraz instrukcje warunkowe.

Korzyści rozwojowe i edukacyjne

Kodowanie to gimnastyka dla naszego mózgu: uczy logicznego i przestrzennego myślenia, rozwija twórcze podejście do realizacji pomysłów, wpływa na polepszenie koncentracji, a także rozwija umiejętność konsekwentnego działania. Kodowanie pobudza również wyobraźnię i myślenie abstrakcyjne, uczy także radzić sobie z problemami oraz poszukiwać dróg ich rozwiązania. 

Nauka kodowania pozwala wyrazić siebie, wpływa na kreatywność i pewność siebie. Obcowanie z elementami programowania niesie ze sobą również wiele korzyści, które z samą technologią niewiele mają wspólnego. Wpływa ono korzystnie zarówno na możliwości poznawcze, jak i umiejętności społeczne uczniów. Zauważalne postępy notuje się również w takich obszarach jak pamięć wzrokowa i umiejętności językowe. Poprawie ulegają także zdolności metapoznawcze – dzieci lepiej wiedzą jak się uczyć, co związane jest z rozwijaniem samokontroli i samodzielnego uczenia się.

Kodowanie to czynnik, który słusznie dołączył do współczesnych trendów edukacyjnych, również tych na poziomie przedszkolnym. To działanie, które wyzwala u dziecka pragnienie i umiejętność łączenia zdolności logicznego rozumowania oraz intuicji. To również narzędzie, które otwiera dzieciom drzwi do nieograniczonych możliwości oraz do testowania kolejnych kreatywnych pomysłów.

W świecie, w którym technologia wkracza w każdą dziedzinę życia wiedza na temat tego, w jaki sposób komputery wykonują swoje zadania, może okazać się kluczowa. Istotą jej zdobycia jest jednak przede wszystkim pokonanie strachu przed tym co nowe, nieznane oraz „mądre”, rozważne korzystanie z rozwiązań technologicznych bądź wiedzy z nimi związanej. To z pewnością przyda się przedszkolnym programistom na dalszych etapach edukacji, a i z pewnością w dorosłym życiu.