Co warto wiedzieć o rencie rodzinnej?

Renta rodzinna to szansa na uzyskanie świadczenia, które może zapewnić środki do utrzymania najbliższej rodzinie zmarłego. Będzie ona przysługiwała jednak tylko wybranym krewnym, którzy ponadto muszą spełnić szereg warunków uprawniających do jej otrzymania. Wiążą się one zarówno ze stopniem pokrewieństwa, jak i wiekiem osoby, która chciałaby z niego skorzystać, a także rozmaitymi dodatkowymi kryteriami.

Czym jest renta rodzinna i ile może wynosić?

Wypłaty świadczeń z ubezpieczenia społecznego to nie tylko środki, które są przekazywane osobie ubezpieczonej, ale w niektórych sytuacjach także kwoty przysługujące jego rodzinie. Wśród przywilejów tego rodzaju znajduje się prawo do renty rodzinnej, które w ściśle określonych okolicznościach należy się najbliższym ubezpieczonego po jego śmierci. Celem wypłaty renty rodzinnej jest ułatwienie utrzymania się członkom rodziny zmarłego, którzy utracili osobę do tej pory dostarczającą im niezbędne środki finansowe. Uprawnienie do renty rodzinnej będzie przysługiwało wówczas, gdy poszczególne osoby spełnią kryteria jej przyznania, a także wtedy, jeżeli zmarły miał ustalone prawo do emerytury lub renty, w tym także emerytury pomostowej. Renta rodzinna może być wypłacana również, jeśli ubezpieczony pobierał zasiłek albo świadczenie przedemerytalne, a także świadczenie kompensacyjne – wyjaśnia przedstawiciel kancelarii Radcy prawnego Wojciecha Chmuraka, specjalizującej się m.in. w Prawie ubezpieczeń społecznych.

Renta rodzinna może zostać przyznana na wniosek osoby, która nabyła prawa do otrzymywania świadczenia. Poza złożeniem odpowiedniego formularza konieczne będzie przedstawienie dokumentów, które potwierdzą uprawnienie do renty. Wśród nich znajdzie się m.in. akt zgonu lub inny dokument potwierdzający dane osoby zmarłej oraz datę jej śmierci, a także dokument, który określa datę urodzenia wnioskodawcy, jak również wskazujący na stopień pokrewieństwa między składającym wniosek a zmarłym. W zależności od tego, kto składa wniosek, potrzebne będą również dodatkowe zaświadczenia. W przypadku małżonka (wdowy lub wdowca) niezbędny będzie skrócony odpis aktu małżeństwa. Jeżeli wnioskodawcą są dzieci, które ukończyły 16 lat i kontynuują naukę, potrzebne będzie zaświadczenie z placówki, w której się uczą. W sytuacji, gdy zmarły był zobowiązany do płacenia alimentów – zawarta w tej sprawie ugoda, wyrok sądowy albo dokument wskazujący na istnienie obowiązku alimentacyjnego z mocy prawa. Warto pamiętać, że katalog dokumentów, jakich może w tej sprawie zażądać Zakład Ubezpieczeń Społecznych, nie jest zamknięty i zależy od konkretnej sprawy.

Kwota, jaką może otrzymać osoba uprawniona do renty rodzinnej, jest uzależniona od wysokości świadczenia, jakie pobierał zmarły ubezpieczony. Renta może być wypłacona w wysokości 85% pobieranego przez zmarłego świadczenia, w sytuacji, gdy uprawnienia przysługują jednej osobie. Jeśli prawo do renty rodzinnej mają dwie osoby, kwota wzrasta do 90%, a przy trzech lub więcej osobach będzie to 95%. Cała suma renty rodzinnej jest dzielona między poszczególnych uprawnionych w równych częściach. W przypadku, gdy występuje zbieg uprawnień do renty rodzinnej z innymi świadczeniami, osoba, której przysługują, musi wskazać to, które chce otrzymywać. Jeśli tego nie zrobi, ZUS będzie wypłacał to świadczenie, którego wartość jest najwyższa.

Trzeba pamiętać, że wypłata renty rodzinnej może być zawieszona lub wstrzymana, jeżeli osoba do niej uprawniona osiągnie dodatkowy przychód. Do zmniejszenia świadczenia dojdzie wówczas, gdy będzie on na poziomie od 70% do 130% przeciętnego wynagrodzenia. Wypłata będzie wówczas niższa o kwotę przekroczenia, uszczuplenie nie może jednak być większe niż tzw. kwota maksymalnego zmniejszenia, której wysokość jest podawana przez ZUS. Jeżeli natomiast dochód przekroczy 130%, renta rodzinna ulegnie zawieszeniu.

Kto i w jakich okolicznościach ma prawo do renty rodzinnej?

Renta rodzinna może być wypłacana osobom, które zaliczają się do grona najbliższej rodziny zmarłego. Mogą ją otrzymać dzieci zmarłego własne i przysposobione, a także dzieci współmałżonka. Uprawnienie to przysługuje dzieciom, do momentu ukończenia 16 lat, jak również tym, które ukończyły 16 lat i kontynuują naukę – do momentu osiągnięcia wieku 25, przy czym renta jest wypłacana do końca pobierania nauki w szkole wyższej w roku akademickim, w którym przypada moment ukończenia 25. roku życia. Dzieci zyskają możliwość otrzymywania renty rodzinnej także wówczas, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy, zanim utraciły prawo do jej pobierania, a zatem do ukończenia 16 roku życia lub w razie kontynuowania nauki do osiągnięcia 25 lat. Na rentę rodzinną po zmarłym mają też szansę jego wnuki własne albo przysposobione, o ile zostały przyjęte na utrzymanie co najmniej rok przed śmiercią, a także przed osiągnięciem pełnoletniości.

Renta rodzinna będzie także wypłacana współmałżonkowi – wdowie albo wdowcowi – pod warunkiem, że małżonkowie pozostawali we wspólności majątkowej. Równocześnie jeśli osoba, której ma być wypłacana renta, osiągnęła wiek 50 lat w chwili śmierci współmałżonka albo w tym momencie była niezdolna do pracy. Renta będzie też przyznana, o ile osoba, która się o nią ubiega, wychowuje dziecko albo wnuka mającego prawo do renty rodzinnej pod warunkiem, że nie ukończyło ono 16 lat lub w przypadku kontynuowania nauki nie osiągnęło 18 roku życia, a także wtedy, gdy dziecko jest całkowicie niezdolne do pracy oraz samodzielnej egzystencji. Będzie to możliwe także wówczas, gdy dziecko jest całkowicie niezdolne do pracy oraz jest uprawnione do uzyskania renty rodzinnej.

Wdowiec lub wdowa po zmarłym może otrzymać rentę rodzinną także w sytuacji, gdy nie ukończył 50 lat albo stał się niezdolny do pracy w momencie śmierci współmałżonka, w sytuacji, gdy nastąpiło to ciągu 5 lat od chwili zgonu. Renta rodzinna będzie też przysługiwała osobie owdowiałej, która nie spełnia tych warunków, jednak pozostaje bez źródła utrzymania przez rok od śmierci współmałżonka albo przez 2 lata od chwili jego zgonu, jeśli przez ten czas uczestniczy w szkoleniu, którego celem jest zdobycie kwalifikacji pozwalających na podjęcie pracy.

Renta rodzinna przysługuje także osobie owdowiałej, która w chwili zgonu miała rozdzielność majątkową ze zmarłym, jak również byłemu współmałżonkowi, w sytuacji, kiedy w momencie śmierci osoby, po której będą się ubiegać o świadczenia, mieli uprawnienie do alimentów przyznane wyrokiem sądowym lub ugodą sądową.

Do renty rodzinnej mają prawo również rodzice zmarłego, jednak tylko wówczas, gdy przyczyniał się on do ich utrzymania, a także, jeśli w chwili śmierci mieli ukończone 50 lat, albo byli niezdolni do wykonywania pracy. Renta będzie im przyznana również, o ile opiekują się dziećmi uprawnionymi do renty, które nie ukończyły 16 lat albo 18 lat, jeżeli kontynuują naukę. Stanie się tak również w przypadku, kiedy dzieci są niezdolne do pracy.